مقدمه
منشأ نام "قهفرخ" احتمالاً به گردنه‌ای به نام "رخ" در نزدیکی شهر مرتبط است. برخی اعتقاد دارند که "قهفرخ" از "کهفرخ" مشتق شده‌است که به معنای "کوه رخ" است. در منطقه شمالی گردنه رخ، کتیبه سنگی‌ای از دوره شاه عباس دوم واقع شده که در مسیر راه باستانی اصفهان به خوزستان قرار دارد.
فرخ‌شهر با تنوع طبیعتی و مناظر طبیعی دل‌نشین، به عنوان یک مقصد تفریحی و گردشگری محبوب در منطقه شناخته می‌شود. مکان‌هایی چون پارک بزرگ سرچشمه با چشمه‌های آب زلال، منطقه قنات (بِرُوی)، تفریحگاه بابازکی و چشمه رباط از جاذبه‌های محبوب مردم و گردشگران در این شهر می‌باشند.
تاریخچه غنی و میراث فرهنگی و تاریخی شهر، از کتیبه سنگی رخ تا معماری‌های تاریخی، به شهر فرخ‌شهر جذابیت و ارزش افزوده‌ای می‌بخشد. لهجه خاص مردم این منطقه و مشاغل مختلفی از جمله کامیون‌رانی که تعداد زیادی از مردم مشغول به آن هستند، به این شهر جوان و پویا هویتی خاص می‌بخشد.
در پایان، می‌توان نتیجه گرفت که فرخ‌شهر با تمامی ویژگی‌های طبیعتی، فرهنگی و اقتصادی خود، به عنوان یک جواهر در قلب استان چهارمحال و بختیاری درخشان است. این شهر با جاذبه‌های متعدد خود، به گردشگران و مهمانان خوش‌آمد می‌گوید.
تاریخچه
در کتاب "فرهنگ جغرافیایی ایران"، دربارهٔ شهر قهفرخ، به شرح زیر آمده است:
قهفرخ، یک قصبه واقع در دهستان لار، بخش حومه شهرستان شهرکرد است. این منطقه در فاصله ۱۲ کیلومتری جنوب خاوری شهر کرد قرار دارد و به راه اصفهان-شهرکرد متصل می‌باشد. این منطقه در کوهستانی سردسیر واقع شده و تعداد جمعیت آن حدود ۹۳۲۵ نفر است که اغلب اهل مذهب شیعه و زبان رسمی آنان فارسی می‌باشد.
اقتصاد این منطقه به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و آب‌وهوای خاص، بسیار تنوع دارد. محصولاتی چون غلات، انواع میوه‌جات و انگور در اینجا کشت می‌شود و مزارع مختلفی نیز در این منطقه فعالیت دارند.
ساکنان این منطقه به زراعت و دامپروری مشغول هستند و به علاوه، زنان نیز در صنایع دستی مانند قالی‌بافی و قالیچه فعالیت می‌کنند. محصولات صنایع دستی این منطقه به خصوص قالی‌های تولید شده از لحاظ مرغوبی و ثبات رنگ شهرت دارند.
قهفرخ دارای تأسیسات و امکانات مختلفی نظیر راه‌های ماشین‌رانی، مدارس، دفاتر پست و تلگراف و نیز تعدادی از دکان‌ها می‌باشد. همچنین، در این منطقه یک قلعه قدیمی و بیش از ده مزرعه نیز وجود دارد که جزئیات تاریخی و فرهنگی منطقه را نشان می‌دهند.
با توجه به اطلاعات ارائه شده، مشخص است که قهفرخ یک منطقه با تاریخچه غنی و ویژگی‌های منحصر به فرد است که به عنوان مکانی با میراث فرهنگی و تاریخی مهم توجه می‌شود.
مشاهیر
برای ارتقاء خوانایی و جذابیت متن، اطلاعات مربوط به مشاهیر را به شکلی کامل و منظم ارائه می‌دهم:
- بهزاد رضوی استاد دانشگاه در دانشگاه یو سی ال ای آمریکا.
- محمود شفیعی قهفرخی ادیب و پژوهشگر ادبیات فارسی، مشغول تدریس زبان و ادبیات فارسی.
- میرزا محمد قهفرخی (آصف) شاعر برجسته اهل فرخ‌شهر که به نام آصف شناخته می‌شود و آثار شعری معتبری دارد.
- احمد خرم وزیر پیشین راه و ترابری کشور.
- نصرالله ترابی سیاست‌مدار و نماینده‌ی مردم در مجلس..
- علیرضا دهقان وزنه‌بردار جوانان جهان و قهرمان مسابقات جهانی در وزنه‌برداری.
- آرش قادری فیلمنامه‌نویس، نویسنده و کارگردان معتبر.
- دکتر اسفندیار حیدریان قهفرخی استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی با جایگاه برجسته در دنیای پزشکی و به عنوان یکی از دانشمندان برتر جهان در سال ۲۰۲۱.
این مشاهیر به عنوان اهالی فرخ‌شهر نه تنها در حوزه‌های مختلف از فرهنگ تا علوم و هنر تاثیرگذاری داشته‌اند بلکه افتخارات خود را در سطح ملی و بین‌المللی نیز کسب کرده‌اند.
موقعیت جغرافیایی
موقعیت جغرافیائی فرخ‌شهر در شمال شرقی استان چهار محال و بختیاری در قسمت شرقی رشته کوه‌های زاگرس و در ارتفاع ۲۰۴۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این شهر در ۱۰ کیلومتری شهرکرد و ۸۰ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد. فرخ‌شهر در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۸ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۱۷ دقیقه شمالی قرار دارد. از شمال به کوه‌های «برات» و «پنجه»، از جنوب به تپه ماهورهای خیرآباد، از غرب به اراضی کشاورزی شهرکیان و از شرق به کوه‌های «برآفتاب حاجی»، «رخ» و «سه چاه» محدود می‌شود. مساحت منطقه فرخ‌شهر حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع است. ناهمواری‌ها، این شهر را از سه طرف احاطه کردند و جهت رشته کوه‌های آن بیشتر شمالی - جنوبی است. بلندترین ارتفاعات اطراف فرخ‌شهر کوه چفت با بیش از ۳۱۰۰ متر ارتفاع، در جنوب و دشت غازدانی و گلستان پست‌ترین نقطه فرخ‌شهر که در غرب آن واقع شده‌است.
تنگ صیاد
موقعیت جغرافیائی: این منطقه با وسعت تقریبی ۲۷ هکتار در جنوب شرقی فرخ‌شهر و در ۱۲ تا ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد واقع شده‌است. محیط اطراف این منطقه ۸۷ کیلومتر است.
این منطقه در سال ۱۳۵۲ به عنوان منطقه حفاظت شده و بخشی از آن در سال ۱۳۷۴ به عنوان پارک ملی اعلام شد. این منطقه حالت کوهستانی داشته و از کوه‌هایی با ارتفاع ۲۶۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح دریا شکل گرفته‌است.
از مهم‌ترین کوه‌های منطقه می‌توان به کوه رنگرزی با ۳۱۱۴ متر ارتفاع از سطح دریا، کوه جولان، کوه سرخ، کوه پاچفت (همایون) کوه شهیدان و کوه برآفتاب اشاره کرد. بلندترین قله این منطقه جیلان با ۳۱۸۹ متر ارتفاع در جنوب منطقه حفاظت شده و پارک ملی تنگ صیاد فرخ‌شهر واقع شده‌است.
منطقه تنگ صیاد دارای دره‌های بسیار بزرگ و وسیع می‌باشد که نه تنها زیستگاه وحوش به‌شمار می‌رود، بلکه منبع غنی از گیاهان داروئی نیز محسوب می‌شود. ازجمله این دره‌ها می‌توان به دره مارون، بستان شیر، گل دره، ایرانچه، ماماکوله، دره سنگی، دره بید و… اشاره کرد.
منابع آبی
در این منطقه هیچ آب جاری که بتوان عنوان رودخانه به آن داد، وجود ندارد اما به دلیل ریزش برف و باران، تعداد زیادی چشمه فصلی و دائمی در این منطقه وجود دارد. برخی چشمه‌های معروف منطقه عبارتند از: چشمه تنگ صیاد، نساء بنو، دره خرس، چشمه ماران، کاسه‌چی، ریزآب،
فرهنگ
آثار باستانی و بناهای تاریخی
بی‌شک فرخ‌شهر که همواره یکی از آبادترین و پررونق‌ترین نواحی چهارمحال و بختیاری بوده‌است نیز قدمت زیادی دارد و شواهد متعددی موید این ادعاست. ابتدا فرخ‌شهر در کنار راه‌دار خانه‌ای در دامنه کوه (رخ) که از موقعیتی راهبردی برخوردار بود و در کنار جاده‌ای که از طرف (گابه) یا (گبیانه) (اصفهان کنونی) به دشت (سوزیانا) (خوزستان کنونی) امتداد می‌یافت، قرار داشت. این راه پس از گذر از گردنه رخ و نیز پشت قریه شهرک در ادامه به هفشجان متصل شده و با عبور از تنگ خراجی و مناطق پشتکوه در انتها تا استان کنونی خوزستان ادامه می‌یافته‌است.
- سنگ نوشته رخ
سنگ نوشته رخ مربوط به دوره صفوی است و در فرخ‌شهر، گردنه رخ واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۹]
این سنگ نوشته در مسیر راه باستانی اصفهان به خوزستان قرار داشته‌است و در سال ۱۰۶۲ هجری قمری و به هنگام عبور شاه عباس صفوی از این مسیر، بر دامنه شمالی کوه رخ حک شده‌است.
- مسجد جامع فرخ‌شهر
مسجد جامع فرخ‌شهر مربوط به اواخر دوره صفوی است و در فرخ‌شهر، مرکز شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۳۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در دهه گذشته این اثر تاریخی دوباره بازسازی شده‌است.
- قلعه اسفندیارخان فرخ‌شهر
قلعه فرخ‌شهر مربوط به اواخر دوره قاجار است و در فرخ‌شهر، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۴۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این قلعه تاریخی متعلق به اسفندیارخان بختیاری است و در چندین سال گذشته در حال مرمت و بازسازی است.
- عصارخانه‌ها
عصارخانه حاج سید حسین صالحی
بنای عصارخانه صالحی در ابتدای جاده ورودی شهر و بر روی صفه‌ای که در دامنه جنوبی تپه کلات ایجاد شده و در جاده کمربندی به سمت اصفهان و در جوار مزار عارف بزرگ ثابت علیشاه و شعرای بزرگی همچون امامی قهفرخی و آصف واقع شده‌است. عصارخانه صالحی در پای کوه و با تراشیدن بخشی از دامنه سنگی و صفه‌سازی اجرا شده و دیوار ضلع شمالی عصارخانه بخشی از بستر سنگی کوه است. این بنا ۶۰۰ متر زیربنا دارد و سبک ساختمانی آن به شیوه معماری ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال گذشته و به صورت طاق و گنبد ساخته شده‌است. تمامی وسایل قدیمی روغن کشی دستی در این عصارخانه هم چنان در سلامت کامل قرار دارند. این عصارخانه دارای سه فضای اصلی است: فضای میانی تیرپوش و ارتفاع هرچه به سمت شمال می‌رود کوتاه‌تر شده و دو تنه چنار ۱۲ متری برای له کردن دانه‌ها در آن وجود دارد. در بخش شرقی مواد اولیه و در بخش غربی سنگ‌های بزرگ عصاری وجود دارد که اهمیت و وجه امتیاز آن به واسطه سنگ زیبا و نفیسی است که مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۱۱۰ ه.ق کنده کاری و ساخته شده‌است.
عصارخانه حاج رمضانعلی
جنب مسجد جامع عصارخانه قرار دارد که در سال ۱۳۷۸ میراث فرهنگی استان اقدام به خرید آن از سید مجید رضوی و مرمت آن نمود. بنای عصارخانه در سال ۱۲۵۶ هجری قمری نهاده شده‌است.
- گرمابه سادات
حمام‌های تاریخی «سادات» فرخ‌شهر یکی از کامل‌ترین نوع حمام‌های دوقلوی استان است و قدمت این بنا و سبک معماری آن مانند ساختمان قدیم مسجد جامع است که در سال ۸۹۲ هجری قمری توسط «عزیز بیک بلوردی» ساخته شد. گرمابه «سادات» با بیش از پانصد سال قدمت بدون شک قدیمی‌ترین ساختمان موجود در فرخ‌شهر است که در هسته اولیه شهر و در جوار مسجد جامع، بازار و میدان صفویه قرار دارد. این اثر تاریخی در سال ۸۹ به شماره ۲۹۵۸۸ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این حمام پس از تکمیل مرمت به موزه مردم‌شناسی فرخ‌شهر تبدیل خواهد شد.
- محلات قدیمی و دروازه‌ها
در عصر قاجار، قهفرخ متشکل از چند محله به نام‌های محله نو، محله تورگلدی، محله میر نصیر، محله شاهقلی‌ها، محله احسنی، محله یخچال، محله قلعه مظفرخان بود. در آن زمان قهفرخ دارای برج و بارو بوده و ورود و خروج از طریق شش دروازه صورت می‌گرفت. دروازه‌های مذکور عبارت بودند از: دروازه حاج سید حسن در ضلع شرقی، دروازه سید یوسف در ضلع شرقی و دروازه غلام علی در ضلع شمالی قهفرخ. دروازه‌ها و حصار قهفرخ در گذر زمان از بین رفته‌اند و محدوده آن گسترش یافته‌است. آخرین دروازه که تا دو دهه پیش نیز موجود بود، دروازه سید یوسف بود که در مسیر خیابان هفتم تیر نیز قرار داشت و ویران شد.
اماکن دیدنی
- پارک جنگلی سرچشمه:
پارک جنگلی سرچشمه با مساحتی بالغ بر ۱۲۰ هزار مترمربع، بزرگ‌ترین پارک جنگلی در استان چهار محال و بختیاری است. این پارک در فرخ‌شهر قرار دارد و اساس آبادانی و شکل‌گیری آن از یک چشمه در بالای پارک آغاز می‌شود. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این پارک، وجود درختان قدیمی و کهنسال است که زیبایی و جذابیت خاصی به این منطقه اضافه کرده‌اند. - بابازکی:
بابازکی یک مکان قدیمی و تاریخی در فرخ‌شهر است که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین محل‌های تفریحی و اعتقادی این شهر محسوب می‌شود. این مکان دارای یک چشمه و غار طبیعی است که مورد توجه مردم و بازدیدکنندگان قرار دارد.
